Descripcion
Hierba perenne, cespitosa, de raíces fasciculadas, gruesas. Tallos erguidos o decumbentes, no radicantes, pubérulos o glabros. Hojas de 4-15 × 0,3-4 cm, angostamente ovadas, agudas, o acuminadas, con fina pubescencia casi siempre más notoria en la cara adaxial, a veces casi glabras, borde escabriúsculo, algo ondeado. Vainas algo rojizas, ± pubérulas con 2 pequeñas aurículas, de borde ciliado, ausentes en las hojas apicales. Inflorescencias por lo común 1-3 en el ápice de los tallos, opositifolias; espata infundibuliforme, 1,3-2,3 cm de largo, con abundante mucílago en su interior, ± pubescente, pelos uncinados ± densos en toda su superficie y pelos largos, simples, casi siempre escasos, en su base; cima basal 0-flora, con pedúnculo atrofiado, cima apical 2-4-flora. Cáliz de sépalos internos unidos. Corola de 2 pétalos celestes transverso-ovados de 18-21 ×13-15 mm (sin contar la uña) y un tercer pétalo atrofiado, reducido a una pequeña escama blanquecina. Estambres fértiles opositisépalos, de filamentos celestes hacia el ápice, anteras con conectivo dilatado en dos gruesos apéndices en el dorso de la antera; estambres estériles de anteras amarillas, filamentos filiformes, amarillo pálido hacia el ápice. Ovario verdoso, con tricomas claviformes, trilocular, 3-ovulado. Estilo de ápice curvo, suavemente circinado, celeste hacia el ápice, estigma trilobado, celeste intenso. Cápsula 2-valvar, 3-seminada, valva dorsal caediza y valva ventral retro-refleja, persistente, indehiscente, rugosa, caduca. Semillas de los lóculos dehiscentes, ± elipsoidales, asimétricas, 3,2-4,8mm long., fértiles, farinosas, con reborde grueso, suberoso, cortado en su parte media a lo largo del margen próximo al embriotegio. fo. erecta.- Flores celestes o blancas.
Distribucion y Habitat
Se la encuentra en el norte y centro de la Argentina, común en Entre Ríos en zanjas y terrenos bajos. De amplia difusión en América, desde Estados Unidos hasta el centro de la Argentina.
Sinónimos
Commelina erecta L.
-
Commelina erecta L. var. angustifolia (Michx.) Fernald var. angustifolia (Michx.) Fernald : .
Commelina erecta L. var. angustifolia (Michx.) Fernald f. hamipila (Wright) Brashier f. hamipila L. Bull. Torrey Bot. Club 93: 10. 1966
Commelina erecta L. f. roseo-purpurea (Herter) Bacigalupo f. roseo-purpurea L. Hickenia 2(31): 136. 1995 Nombre vulgar: “Santa Lucía”.
Es una especie muy variable en cuanto al tamaño de las hojas, por lo que las variedades que habían sido aceptadas anterioremente, (Bacigalupo, 1996 y Zuloaga et al., 2008) se las puede considerar como variaciones intraespecíficas (Faden, 2000).
Commelina erecta L. f. candida Standl. & Steyerm. f. candida L. : 5.
Commelina angustifolia Michx. : .
Commelina elegans Kunth : .
Commelina erecta L. var. hamipila (Wright) Fernald var. hamipila (Wright) Fernald : .
Commelina hamipila Wright : .
Commelina pohliana Seub. : .
Commelina roseo-purpurea Herter Revista Sudamer. Bot. 6: 149. 1940
Commelina sulcata Willd. jahrb. Gewäschsk. 1(3): 74. 1820
Commelina virginica auct. non L. : .
Commelina virginica L. var. angustifolia (Michx.) C.B. Clarke var. angustifolia (Michx.) C.B. Clarke : .
Commelina virginica L. var. australis C.B. Clarke var. australis C.B. Clarke : .
Commelina cyanantha Rojas Acosta : .
Commelina virginica L. var. villosa C.B. Clarke var. villosa C.B. Clarke Monogr. Phan. 3: 183. 1881
Commelina assurgens Larrañaga : .
Commelina guaranitica C.B. Clarke Bull. Herb. Boissier, sér. 2 3: 245. 1903
Commelina villosa (C.B. Clarke) C.B. Clarke Bull. Herb. Boissier, sér. 2 1: 438. 1901
Commelina erecta L. f. villosa (C.B. Clarke) Standl. & Steyerm. f. villosa L. : .
Bibliografía
-
Standley, P. C. & Steyermark, J. A. Año: 1952
Soria Rey, N., Basualdo, I. Z. & Zardini, E. M. Año: 1994
Pensiero, J. F., Gutiérrez, H. F., Luchetti, A. M., Exner, E., Kern, V., Brnich, E., Oakley, L. J., Prado, D. E. & Lewis, J. P. Año: 2005
Jiménez, B., Knapp, S., Marín, G. & Peña-Chocarro, M. C. Año: 2000
Hunt, D. R. Año: 1994
Herter, W. G. F. Año: 1940
Hassemer, G. Año: 2018
Hassemer, G. Año: 2019
Fernald, M. L. Año: 1940
Clarke, C. B. Año: 1881
Brashier, C. K. Año: 1966
Basualdo, I. Z. & Soria Rey, N. Año: 1999
Bacigalupo, N. M. Año: 1995
Bacigalupo, N. M. Año: 1969 [1968]
Alonso Paz, E. & Bassagoda, M. J. Año: 2003
Ejemplares de referencia
Colector | N° Colect. | Especie | Departamento | Provincia | Imagen |
---|---|---|---|---|---|
|
872 | Itatí | Corrientes | ||
|
1442 | Esquina | Corrientes | ||
|
2335 | San Miguel | Corrientes | ||
|
4221 | San Pedro | Jujuy | ||
|
4415 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
6317 | El Carmen | Jujuy | ||
|
8865 | Santa Bárbara | Jujuy | ||
|
3723 | Rocha | |||
|
1436 | General Pedernera | San Luis | ||
|
1847 | Ayacucho | San Luis | ||
|
1913 | Juan Martín de Pueyrredón | San Luis | ||
|
2018 | General Pedernera | San Luis | ||
|
30 | Concepción | Corrientes | ||
|
289 | Concepción | Corrientes | ||
|
1618 | Cordillera | |||
|
5384 | Bahia | |||
|
6032 | San Miguel | Corrientes | ||
|
9449 | Mburucuyá | Corrientes | ||
|
2287 | Matacos | Formosa | ||
|
1562 | Tulumba | Córdoba | ||
|
2247 | Punilla | Córdoba | ||
|
2251 | Punilla | Córdoba | ||
|
-1 | (SI 25607) | San Isidro | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 26086) | San Isidro | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 26087) | San Isidro | Buenos Aires | |
|
1104 | Amambay | |||
|
26 | Bella Vista | Corrientes | ||
|
328 | Chaco | |||
|
658 | Guaraní | Misiones | ||
|
658 | Guaraní | Misiones | ||
|
658 | Guaraní | Misiones | ||
|
658 | Guaraní | Misiones | ||
|
658 | Guaraní | Misiones | ||
|
183 | San Cosme | Corrientes | ||
|
203 | San Cosme | Corrientes | ||
|
518 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
1642 | Calamuchita | Córdoba | ||
|
3512 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
6002 | Punilla | Córdoba | ||
|
805 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
4238 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
1628 | Bella Vista | Corrientes | ||
|
2 | Concordia | Entre Ríos | ||
|
25218 | La Paz | Entre Ríos | ||
|
13698 | Córdoba | |||
|
16762 | Belén | Catamarca | ||
|
16778 | Guachipas | Salta | ||
|
17255 | San Pedro | Jujuy | ||
|
20103 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
24630 | Famatina | La Rioja | ||
|
27303 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
27629 | Zárate | Buenos Aires | ||
|
28270 | Santo Tomé | Corrientes | ||
|
30251 | San Pedro | Jujuy | ||
|
14 | Distrito Federal | |||
|
5378 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
5684 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
5904 | Córdoba | |||
|
5939 | Córdoba | |||
|
6002 | Córdoba | |||
|
6088 | Córdoba | |||
|
6124 | Córdoba | |||
|
6231 | Córdoba | |||
|
6323 | Córdoba | |||
|
6863 | Calamuchita | Córdoba | ||
|
6871 | Calamuchita | Córdoba | ||
|
599 | Andalgalá | Catamarca | ||
|
671 | Andalgalá | Catamarca | ||
|
8416 | Córdoba | |||
|
39 | (SI 32500) | - | ||
|
2101 | San Roque | Corrientes | ||
|
290 | Córdoba | |||
|
1990 | Colón | Córdoba | ||
|
4340 | a | Colón | Entre Ríos | |
|
4279 | Anta | Salta | ||
|
4311 | La Viña | Salta | ||
|
4365 | Anta | Salta | ||
|
4517 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
105 | Capital | Córdoba | ||
|
3600 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
1979 | San Martín | Corrientes | ||
|
22 | Capital | Corrientes | ||
|
913 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
927 | San Cristóbal | Santa Fe | ||
|
8 | San Ignacio | Misiones | ||
|
33 | Misiones | |||
|
3427 | Chilecito | La Rioja | ||
|
1995 | Laishí | Formosa | ||
|
2086 | Chacabuco | San Luis | ||
|
-1 | MERL 35166 | Ayacucho | San Luis | |
|
57189 | Capital | Tucumán | ||
|
465 | San Justo | Córdoba | ||
|
5404 | La Capital | Santa Fe | ||
|
524 | Chacabuco | San Luis | ||
|
530 | Chacabuco | San Luis | ||
|
2509 | Buenos Aires | |||
|
4977 | Buenos Aires | |||
|
5062 | Ledesma | Jujuy | ||
|
7684 | Ledesma | Jujuy | ||
|
14070 | Mercedes | Corrientes | ||
|
2174 | - | |||
|
2250 | - | |||
|
2257 | - | |||
|
2260 | - | |||
|
2266 | - | |||
|
2576 | - | |||
|
2996 | - | |||
|
3049 | Montevideo | |||
|
3066 | Montevideo | |||
|
3072 | - | |||
|
3075 | - | |||
|
3138 | bis | Paysandú | ||
|
3824 | - | |||
|
3826 | (SI 32541) | - | ||
|
3893 | - | |||
|
3903 | - | |||
|
4928 | - | |||
|
6019 | - | |||
|
6985 | - | |||
|
121 | Iguazú | Misiones | ||
|
988 | Sauce | Corrientes | ||
|
74 | (SI 32513) | - | ||
|
436 | Patiño | Formosa | ||
|
504 | Libertador General San Martín | Chaco | ||
|
1252 | Comandante Fernández | Chaco | ||
|
1354 | General Güemes | Chaco | ||
|
1427 | General Güemes | Chaco | ||
|
2243 | Pilcomayo | Formosa | ||
|
-1 | CTES336643 | Mburucuyá | Corrientes | |
|
658 | 9 de Julio | Santa Fe | ||
|
677 | San Jerónimo | Santa Fe | ||
|
53 | San Cosme | Corrientes | ||
|
31 | San Luis | |||
|
-1 | (SI 32535) | Capital | Misiones | |
|
67 | Córdoba | |||
|
272 | Capital | Corrientes | ||
|
5 | (SI 102879) | Capital | Misiones | |
|
6 | Capital | Misiones | ||
|
16 | Capital | Misiones | ||
|
32 | San Ignacio | Misiones | ||
|
35 | Capital | Misiones | ||
|
1722 | Jáchal | San Juan | ||
|
89 | Caucete | San Juan | ||
|
253 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
516 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
18 | Cordillera | |||
|
52358 | Laguna | Santa Catarina | ||
|
35392 | São Leopoldo | Rio Grande do Sul | ||
|
80426 | Montevideo | |||
|
81688 | Montevideo | |||
|
95790 | Montevideo | |||
|
-1 | (SI 26084) | General Pueyrredón | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 32496) | General Pueyrredón | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 32497) | General Pueyrredón | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 32499) | - | ||
|
-1 | (SI 32562) | Coronel Suárez | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 32564) | Tandil | Buenos Aires | |
|
17 | (SI 32538) | Ituzaingó | Corrientes | |
|
100 | (SI 26084) | General Pueyrredón | Buenos Aires | |
|
291 | Chaco | |||
|
27 | Córdoba | |||
|
48 | CORD 65981 | Punilla | Córdoba | |
|
112 | CORD 65983 | Punilla | Córdoba | |
|
514 | Punilla | Córdoba | ||
|
738 | CORD 65980 | Punilla | Córdoba | |
|
14173 | Pocho | Córdoba | ||
|
14702 | Pocho | Córdoba | ||
|
16297 | Ayacucho | San Luis | ||
|
16466 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
18079 | Cruz del Eje | Córdoba | ||
|
1603 | Buenos Aires | |||
|
1643 | Buenos Aires | |||
|
1645 | Buenos Aires | |||
|
8112 | Rosario | Santa Fe | ||
|
276 | Ledesma | Jujuy | ||
|
10419 | Misiones | |||
|
10420 | Misiones | |||
|
1189 | Andalgalá | Catamarca | ||
|
2180 | Bermejo | Chaco | ||
|
2508 | Formosa | |||
|
1141 | Guaraní | Misiones | ||
|
4485 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
4932 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
5078 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
5711 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
22 | San Fernando | Chaco | ||
|
1585 | Orán | Salta | ||
|
6644 | General San Martín | Córdoba | ||
|
7483 | Río Segundo | Córdoba | ||
|
11713 | Concepción | Corrientes | ||
|
11837 | General Paz | Corrientes | ||
|
14681 | Calamuchita | Córdoba | ||
|
14878 | Capital | Corrientes | ||
|
18184 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
24617 | Concepción | Corrientes | ||
|
25078 | Santo Tomé | Corrientes | ||
|
25562 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
26805 | Esquina | Corrientes | ||
|
28552 | Central | |||
|
29437 | San Martín | Corrientes | ||
|
30774 | El Carmen | Jujuy | ||
|
531 | CORD106941 | Sapucai | Paraguarí | |
|
3997 | Capital | Tucumán | ||
|
4140 | Rosario de la Frontera | Salta | ||
|
7924 | Paraná | Entre Ríos | ||
|
8004 | Paraná | Entre Ríos | ||
|
8993 | Independencia | La Rioja | ||
|
9860 | Sarmiento | San Juan | ||
|
13113 | Chilecito | La Rioja | ||
|
14405 | Famatina | La Rioja | ||
|
15726 | Tulumba | Córdoba | ||
|
1835 | Tigre | Buenos Aires | ||
|
549 | Monte Hermoso | Buenos Aires | ||
|
2201 | Tornquist | Buenos Aires | ||
|
1316 | Entre Ríos | |||
|
1375 | Entre Ríos | |||
|
1375 | Entre Ríos | |||
|
14 | Córdoba | |||
|
2147 | Vera | Santa Fe | ||
|
935 | Valle Grande | Jujuy | ||
|
94 | Mburucuyá | Corrientes | ||
|
809 | San Javier | Santa Fe | ||
|
2053 | Distrito Federal | |||
|
2481 | Balcarce | Buenos Aires | ||
|
159 | General Güemes | Chaco | ||
|
505 | Chaco | |||
|
621 | Tandil | Buenos Aires | ||
|
789 | Córdoba | |||
|
28 | (SI 77762) | La Plata | Buenos Aires | |
|
252 | Bermejo | Formosa | ||
|
286 | Bermejo | Formosa | ||
|
306 | Ramón Lista | Formosa | ||
|
632 | Candelaria | Misiones | ||
|
10222 | Iguazú | Misiones | ||
|
11164 | Candelaria | Misiones | ||
|
1693 | San Ignacio | Misiones | ||
|
3482 | Ledesma | Jujuy | ||
|
784 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
854 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
-1 | (SI 17791) | Córdoba | ||
|
2180 | Córdoba | |||
|
4243 | San Luis | |||
|
5628 | Monte Caseros | Corrientes | ||
|
625 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
47 | (SI 32555) | San Luis | ||
|
459 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
2413 | San Justo | Santa Fe | ||
|
2704 | 9 de Julio | Santa Fe | ||
|
3483 | 9 de Julio | Santa Fe | ||
|
5650 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
6001 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
6026 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
6396 | La Capital | Santa Fe | ||
|
2989 | Presidente Hayes | |||
|
84 | Rojas | Buenos Aires | ||
|
-1 | (SI 17288) | Córdoba | ||
|
-1 | (SI 32484) | Córdoba | ||
|
-1 | (SI 32557) | Córdoba | ||
|
401 | San Luis del Palmar | Corrientes | ||
|
1958 | Empedrado | Corrientes | ||
|
3037 | San Justo | Santa Fe | ||
|
3158 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
47065 | Montenegro | Rio Grande do Sul | ||
|
177 | Avellaneda | Buenos Aires | ||
|
528 | Caucete | San Juan | ||
|
7334 | Tornquist | Buenos Aires | ||
|
7811 | San Juan | |||
|
8146 | San Luis | |||
|
8405 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
8421 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
8511 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
377 | Capital | Misiones | ||
|
795 | Santa Bárbara | Jujuy | ||
|
9089 | San Luis | |||
|
15873 | San Luis | |||
|
16666 | General Belgrano | La Rioja | ||
|
171 | Bella Vista | Corrientes | ||
|
1889 | Asunción | |||
|
4482 | Itatí | Corrientes | ||
|
9900 | Bella Vista | Corrientes | ||
|
12055 | Mercedes | Corrientes | ||
|
14579 | Mercedes | Corrientes | ||
|
15922 | Bella Vista | Corrientes | ||
|
16930 | General Alvear | Corrientes | ||
|
17159 | San Martín | Corrientes | ||
|
46 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
4299 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
8596 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
9320 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
9321 | Chaco | |||
|
9323 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
16560 | bis | Goya | Corrientes | |
|
17763 | Mayor Luis J. Fontana | Chaco | ||
|
471 | Villarino | Buenos Aires | ||
|
449 | Iguazú | Misiones | ||
|
2744 | Ledesma | Jujuy | ||
|
2754 | Valle Grande | Jujuy | ||
|
2776 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
2791 | Capital | Salta | ||
|
2814 | Cachi | Salta | ||
|
2931 | Gran Chaco | Tarija | ||
|
2934 | Gran Chaco | Tarija | ||
|
3001 | Ñuflo de Chávez | Santa Cruz | ||
|
3818 | Cordillera | Santa Cruz | ||
|
728 | La Viña | Salta | ||
|
780 | Córdoba | |||
|
2782 | General Taboada | Santiago del Estero | ||
|
-1 | (SI 26085) | Tornquist | Buenos Aires | |
|
2345 | Río Seco | Córdoba | ||
|
4294 | San Javier | Córdoba | ||
|
7753 | Córdoba | |||
|
9045 | Capital | Córdoba | ||
|
13580 | Santa María | Córdoba | ||
|
18223 | Unión | Córdoba | ||
|
19475 | Punilla | Córdoba | ||
|
19574 | Colón | Córdoba | ||
|
22170 | General San Martín | Córdoba | ||
|
110 | San Cosme | Corrientes | ||
|
692 | Lavalle | Corrientes | ||
|
4280 | San Miguel | Corrientes | ||
|
6908 | Patiño | Formosa | ||
|
6988 | Presidencia de la Plaza | Chaco | ||
|
26805 | Esquina | Corrientes | ||
|
-1 | Metropolitana | |||
|
1494 | San Miguel | Corrientes | ||
|
3794 | Iguazú | Misiones | ||
|
212 | Formosa | |||
|
17 | (SI 32449) | Distrito Federal | ||
|
1506 | Capital | Tucumán | ||
|
1749 | Capital | Tucumán | ||
|
-1 | (SI 7088) | San Luis | ||
|
5899 | Tres Arroyos | Buenos Aires | ||
|
9540 | Riley | Kansas | ||
|
235 | Calingasta | San Juan | ||
|
13073 | Paraguarí | |||
|
23615 | Central | |||
|
780 | Montecarlo | Misiones | ||
|
1921 | Concepción | Misiones | ||
|
2210 | Candelaria | Misiones | ||
|
2547 | Orán | Salta | ||
|
2696 | General José de San Martín | Salta | ||
|
2970 | Palpalá | Jujuy | ||
|
8332 | General Manuel Belgrano | Misiones | ||
|
8869 | General Manuel Belgrano | Misiones | ||
|
9437 | Cachi | Salta | ||
|
10020 | Trancas | Tucumán | ||
|
13710 | Santa María | Catamarca | ||
|
13710 | Santa María | Catamarca | ||
|
13710 | Santa María | Catamarca | ||
|
13710 | Santa María | Catamarca | ||
|
13710 | Santa María | Catamarca | ||
|
15785 | Santa Victoria | Salta | ||
|
15785 | Santa Victoria | Salta | ||
|
15785 | Santa Victoria | Salta |
Nombre Vulgar y Usos
-
Nombre de uso: Ojos inflamación
Parte utilizada: bráctea floral savia
-
Nombre de uso: Leucorrea
Parte utilizada:
-
Nombre de uso: Herpes
Parte utilizada: planta cocida
Tipo y Observaciones
Material Tipo: "Habitat in Virginia". "Commelina erecta, ampliore subcaeruleo flore" in Dillenius, Hort. Eltham. 1: 91, t. 77, f. 88, 1732 (lectotipo designado por C. B. Clarke en De Candolle (ed.), Monogr. Phanerog. 3: 181. 1881). (de acuerdo con The Linnaean Plant Name Typification Project).
Observaciones: Nombre vulgar. “Santa Lucía”.
Es una especie muy variable en cuanto al tamaño de las hojas, por lo que las variedades que habían sido aceptadas anterioremente, (Bacigalupo, 1996 y Zuloaga et al., 2008) se las puede considerar como variaciones intraespecíficas (Faden, 2000). Sin embargo en Entre Ríos hay presentes dos formas diferenciadas por el color de sus flores.
Detalle flor