Descripcion
Hierba perenne, cespitosa, de raíces fasciculadas, gruesas. Tallos erguidos o decumbentes, no radicantes, pubérulos o glabros. Hojas de 4-15 × 0,3-4 cm, angostamente ovadas, agudas, o acuminadas, con fina pubescencia casi siempre más notoria en la cara adaxial, a veces casi glabras, borde escabriúsculo, algo ondeado. Vainas algo rojizas, ± pubérulas con 2 pequeñas aurículas, de borde ciliado, ausentes en las hojas apicales. Inflorescencias por lo común 1-3 en el ápice de los tallos, opositifolias; espata infundibuliforme, 1,3-2,3 cm de largo, con abundante mucílago en su interior, ± pubescente, pelos uncinados ± densos en toda su superficie y pelos largos, simples, casi siempre escasos, en su base; cima basal 0-flora, con pedúnculo atrofiado, cima apical 2-4-flora. Cáliz de sépalos internos unidos. Corola de 2 pétalos celestes transverso-ovados de 18-21 ×13-15 mm (sin contar la uña) y un tercer pétalo atrofiado, reducido a una pequeña escama blanquecina. Estambres fértiles opositisépalos, de filamentos celestes hacia el ápice, anteras con conectivo dilatado en dos gruesos apéndices en el dorso de la antera; estambres estériles de anteras amarillas, filamentos filiformes, amarillo pálido hacia el ápice. Ovario verdoso, con tricomas claviformes, trilocular, 3-ovulado. Estilo de ápice curvo, suavemente circinado, celeste hacia el ápice, estigma trilobado, celeste intenso. Cápsula 2-valvar, 3-seminada, valva dorsal caediza y valva ventral retro-refleja, persistente, indehiscente, rugosa, caduca. Semillas de los lóculos dehiscentes, ± elipsoidales, asimétricas, 3,2-4,8mm long., fértiles, farinosas, con reborde grueso, suberoso, cortado en su parte media a lo largo del margen próximo al embriotegio. fo. erecta.- Flores celestes o blancas.
Distribucion y Habitat
Se la encuentra en el norte y centro de la Argentina, común en Entre Ríos en zanjas y terrenos bajos. De amplia difusión en América, desde Estados Unidos hasta el centro de la Argentina.
Sinónimos
Commelina erecta L.
-
Commelina erecta L. var. angustifolia (Michx.) Fernald var. angustifolia (Michx.) Fernald : .
Commelina erecta L. var. angustifolia (Michx.) Fernald f. hamipila (Wright) Brashier f. hamipila L. Bull. Torrey Bot. Club 93: 10. 1966
Commelina erecta L. f. roseo-purpurea (Herter) Bacigalupo f. roseo-purpurea L. Hickenia 2(31): 136. 1995 Nombre vulgar: “Santa Lucía”.
Es una especie muy variable en cuanto al tamaño de las hojas, por lo que las variedades que habían sido aceptadas anterioremente, (Bacigalupo, 1996 y Zuloaga et al., 2008) se las puede considerar como variaciones intraespecíficas (Faden, 2000).
Commelina erecta L. f. candida Standl. & Steyerm. f. candida L. : 5.
Commelina angustifolia Michx. : .
Commelina elegans Kunth : .
Commelina erecta L. var. hamipila (Wright) Fernald var. hamipila (Wright) Fernald : .
Commelina hamipila Wright : .
Commelina pohliana Seub. : .
Commelina roseo-purpurea Herter Revista Sudamer. Bot. 6: 149. 1940
Commelina sulcata Willd. jahrb. Gewäschsk. 1(3): 74. 1820
Commelina virginica auct. non L. : .
Commelina virginica L. var. angustifolia (Michx.) C.B. Clarke var. angustifolia (Michx.) C.B. Clarke : .
Commelina virginica L. var. australis C.B. Clarke var. australis C.B. Clarke : .
Commelina cyanantha Rojas Acosta : .
Commelina virginica L. var. villosa C.B. Clarke var. villosa C.B. Clarke Monogr. Phan. 3: 183. 1881
Commelina assurgens Larrañaga : .
Commelina guaranitica C.B. Clarke Bull. Herb. Boissier, sér. 2 3: 245. 1903
Commelina villosa (C.B. Clarke) C.B. Clarke Bull. Herb. Boissier, sér. 2 1: 438. 1901
Commelina erecta L. f. villosa (C.B. Clarke) Standl. & Steyerm. f. villosa L. : .
Bibliografía
-
Standley, P. C. & Steyermark, J. A. Año: 1952
Soria Rey, N., Basualdo, I. Z. & Zardini, E. M. Año: 1994
Pensiero, J. F., Gutiérrez, H. F., Luchetti, A. M., Exner, E., Kern, V., Brnich, E., Oakley, L. J., Prado, D. E. & Lewis, J. P. Año: 2005
Jiménez, B., Knapp, S., Marín, G. & Peña-Chocarro, M. C. Año: 2000
Hunt, D. R. Año: 1994
Herter, W. G. F. Año: 1940
Hassemer, G. Año: 2018
Hassemer, G. Año: 2019
Fernald, M. L. Año: 1940
Clarke, C. B. Año: 1881
Brashier, C. K. Año: 1966
Basualdo, I. Z. & Soria Rey, N. Año: 1999
Bacigalupo, N. M. Año: 1995
Bacigalupo, N. M. Año: 1969 [1968]
Alonso Paz, E. & Bassagoda, M. J. Año: 2003
Ejemplares de referencia
Colector | N° Colect. | Especie | Departamento | Provincia | Imagen |
---|---|---|---|---|---|
|
872 | Itatí | Corrientes | ||
|
1442 | Esquina | Corrientes | ||
|
2335 | San Miguel | Corrientes | ||
|
4221 | San Pedro | Jujuy | ||
|
4415 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
6317 | El Carmen | Jujuy | ||
|
8865 | Santa Bárbara | Jujuy | ||
|
3723 | Rocha | |||
|
1436 | General Pedernera | San Luis | ||
|
1847 | Ayacucho | San Luis | ||
|
1913 | Juan Martín de Pueyrredón | San Luis | ||
|
2018 | General Pedernera | San Luis | ||
|
30 | Concepción | Corrientes | ||
|
289 | Concepción | Corrientes | ||
|
1618 | Cordillera | |||
|
5384 | Bahia | |||
|
6032 | San Miguel | Corrientes | ||
|
9449 | Mburucuyá | Corrientes | ||
|
2287 | Matacos | Formosa | ||
|
1562 | Tulumba | Córdoba | ||
|
2247 | Punilla | Córdoba | ||
|
2251 | Punilla | Córdoba | ||
|
-1 | (SI 25607) | San Isidro | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 26086) | San Isidro | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 26087) | San Isidro | Buenos Aires | |
|
1104 | Amambay | |||
|
26 | Bella Vista | Corrientes | ||
|
328 | Chaco | |||
|
658 | Guaraní | Misiones | ||
|
658 | Guaraní | Misiones | ||
|
658 | Guaraní | Misiones | ||
|
658 | Guaraní | Misiones | ||
|
658 | Guaraní | Misiones | ||
|
183 | San Cosme | Corrientes | ||
|
203 | San Cosme | Corrientes | ||
|
518 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
1642 | Calamuchita | Córdoba | ||
|
3512 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
6002 | Punilla | Córdoba | ||
|
805 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
4238 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
1628 | Bella Vista | Corrientes | ||
|
2 | Concordia | Entre Ríos | ||
|
25218 | La Paz | Entre Ríos | ||
|
13698 | Córdoba | |||
|
16762 | Belén | Catamarca | ||
|
16778 | Guachipas | Salta | ||
|
17255 | San Pedro | Jujuy | ||
|
20103 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
24630 | Famatina | La Rioja | ||
|
27303 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
27629 | Zárate | Buenos Aires | ||
|
28270 | Santo Tomé | Corrientes | ||
|
30251 | San Pedro | Jujuy | ||
|
14 | Distrito Federal | |||
|
5378 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
5684 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
5904 | Córdoba | |||
|
5939 | Córdoba | |||
|
6002 | Córdoba | |||
|
6088 | Córdoba | |||
|
6124 | Córdoba | |||
|
6231 | Córdoba | |||
|
6323 | Córdoba | |||
|
6863 | Calamuchita | Córdoba | ||
|
6871 | Calamuchita | Córdoba | ||
|
599 | Andalgalá | Catamarca | ||
|
671 | Andalgalá | Catamarca | ||
|
8416 | Córdoba | |||
|
39 | (SI 32500) | - | ||
|
2101 | San Roque | Corrientes | ||
|
290 | Córdoba | |||
|
1990 | Colón | Córdoba | ||
|
4340 | a | Colón | Entre Ríos | |
|
4279 | Anta | Salta | ||
|
4311 | La Viña | Salta | ||
|
4365 | Anta | Salta | ||
|
4517 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
105 | Capital | Córdoba | ||
|
3600 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
1979 | San Martín | Corrientes | ||
|
22 | Capital | Corrientes | ||
|
913 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
927 | San Cristóbal | Santa Fe | ||
|
8 | San Ignacio | Misiones | ||
|
33 | Misiones | |||
|
3427 | Chilecito | La Rioja | ||
|
1995 | Laishí | Formosa | ||
|
2086 | Chacabuco | San Luis | ||
|
-1 | MERL 35166 | Ayacucho | San Luis | |
|
57189 | Capital | Tucumán | ||
|
465 | San Justo | Córdoba | ||
|
5404 | La Capital | Santa Fe | ||
|
524 | Chacabuco | San Luis | ||
|
530 | Chacabuco | San Luis | ||
|
2509 | Buenos Aires | |||
|
4977 | Buenos Aires | |||
|
5062 | Ledesma | Jujuy | ||
|
7684 | Ledesma | Jujuy | ||
|
14070 | Mercedes | Corrientes | ||
|
2174 | - | |||
|
2250 | - | |||
|
2257 | - | |||
|
2260 | - | |||
|
2266 | - | |||
|
2576 | - | |||
|
2996 | - | |||
|
3049 | Montevideo | |||
|
3066 | Montevideo | |||
|
3072 | - | |||
|
3075 | - | |||
|
3138 | bis | Paysandú | ||
|
3824 | - | |||
|
3826 | (SI 32541) | - | ||
|
3893 | - | |||
|
3903 | - | |||
|
4928 | - | |||
|
6019 | - | |||
|
6985 | - | |||
|
121 | Iguazú | Misiones | ||
|
988 | Sauce | Corrientes | ||
|
74 | (SI 32513) | - | ||
|
436 | Patiño | Formosa | ||
|
504 | Libertador General San Martín | Chaco | ||
|
1252 | Comandante Fernández | Chaco | ||
|
1354 | General Güemes | Chaco | ||
|
1427 | General Güemes | Chaco | ||
|
2243 | Pilcomayo | Formosa | ||
|
-1 | CTES336643 | Mburucuyá | Corrientes | |
|
658 | 9 de Julio | Santa Fe | ||
|
677 | San Jerónimo | Santa Fe | ||
|
53 | San Cosme | Corrientes | ||
|
31 | San Luis | |||
|
-1 | (SI 32535) | Capital | Misiones | |
|
67 | Córdoba | |||
|
272 | Capital | Corrientes | ||
|
5 | (SI 102879) | Capital | Misiones | |
|
6 | Capital | Misiones | ||
|
16 | Capital | Misiones | ||
|
32 | San Ignacio | Misiones | ||
|
35 | Capital | Misiones | ||
|
1722 | Jáchal | San Juan | ||
|
89 | Caucete | San Juan | ||
|
253 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
516 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
18 | Cordillera | |||
|
52358 | Laguna | Santa Catarina | ||
|
35392 | São Leopoldo | Rio Grande do Sul | ||
|
80426 | Montevideo | |||
|
81688 | Montevideo | |||
|
95790 | Montevideo | |||
|
-1 | (SI 26084) | General Pueyrredón | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 32496) | General Pueyrredón | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 32497) | General Pueyrredón | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 32499) | - | ||
|
-1 | (SI 32562) | Coronel Suárez | Buenos Aires | |
|
-1 | (SI 32564) | Tandil | Buenos Aires | |
|
17 | (SI 32538) | Ituzaingó | Corrientes | |
|
100 | (SI 26084) | General Pueyrredón | Buenos Aires | |
|
291 | Chaco | |||
|
27 | Córdoba | |||
|
48 | CORD 65981 | Punilla | Córdoba | |
|
112 | CORD 65983 | Punilla | Córdoba | |
|
514 | Punilla | Córdoba | ||
|
738 | CORD 65980 | Punilla | Córdoba | |
|
14173 | Pocho | Córdoba | ||
|
14702 | Pocho | Córdoba | ||
|
16297 | Ayacucho | San Luis | ||
|
16466 | Río Cuarto | Córdoba | ||
|
18079 | Cruz del Eje | Córdoba | ||
|
1603 | Buenos Aires | |||
|
1643 | Buenos Aires | |||
|
1645 | Buenos Aires | |||
|
8112 | Rosario | Santa Fe | ||
|
276 | Ledesma | Jujuy | ||
|
10419 | Misiones | |||
|
10420 | Misiones | |||
|
1189 | Andalgalá | Catamarca | ||
|
2180 | Bermejo | Chaco | ||
|
2508 | Formosa | |||
|
1141 | Guaraní | Misiones | ||
|
4485 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
4932 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
5078 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
5711 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
22 | San Fernando | Chaco | ||
|
1585 | Orán | Salta | ||
|
6644 | General San Martín | Córdoba | ||
|
7483 | Río Segundo | Córdoba | ||
|
11713 | Concepción | Corrientes | ||
|
11837 | General Paz | Corrientes | ||
|
14681 | Calamuchita | Córdoba | ||
|
14878 | Capital | Corrientes | ||
|
18184 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
24617 | Concepción | Corrientes | ||
|
25078 | Santo Tomé | Corrientes | ||
|
25562 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
26805 | Esquina | Corrientes | ||
|
28552 | Central | |||
|
29437 | San Martín | Corrientes | ||
|
30774 | El Carmen | Jujuy | ||
|
531 | CORD106941 | Sapucai | Paraguarí | |
|
3997 | Capital | Tucumán | ||
|
4140 | Rosario de la Frontera | Salta | ||
|
7924 | Paraná | Entre Ríos | ||
|
8004 | Paraná | Entre Ríos | ||
|
8993 | Independencia | La Rioja | ||
|
9860 | Sarmiento | San Juan | ||
|
13113 | Chilecito | La Rioja | ||
|
14405 | Famatina | La Rioja | ||
|
15726 | Tulumba | Córdoba | ||
|
1835 | Tigre | Buenos Aires | ||
|
549 | Monte Hermoso | Buenos Aires | ||
|
2201 | Tornquist | Buenos Aires | ||
|
1316 | Entre Ríos | |||
|
1375 | Entre Ríos | |||
|
1375 | Entre Ríos | |||
|
14 | Córdoba | |||
|
2147 | Vera | Santa Fe | ||
|
935 | Valle Grande | Jujuy | ||
|
94 | Mburucuyá | Corrientes | ||
|
809 | San Javier | Santa Fe | ||
|
2053 | Distrito Federal | |||
|
2481 | Balcarce | Buenos Aires | ||
|
159 | General Güemes | Chaco | ||
|
505 | Chaco | |||
|
621 | Tandil | Buenos Aires | ||
|
789 | Córdoba | |||
|
28 | (SI 77762) | La Plata | Buenos Aires | |
|
252 | Bermejo | Formosa | ||
|
286 | Bermejo | Formosa | ||
|
306 | Ramón Lista | Formosa | ||
|
632 | Candelaria | Misiones | ||
|
10222 | Iguazú | Misiones | ||
|
11164 | Candelaria | Misiones | ||
|
1693 | San Ignacio | Misiones | ||
|
3482 | Ledesma | Jujuy | ||
|
784 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
854 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
-1 | (SI 17791) | Córdoba | ||
|
2180 | Córdoba | |||
|
4243 | San Luis | |||
|
5628 | Monte Caseros | Corrientes | ||
|
625 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
47 | (SI 32555) | San Luis | ||
|
459 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
2413 | San Justo | Santa Fe | ||
|
2704 | 9 de Julio | Santa Fe | ||
|
3483 | 9 de Julio | Santa Fe | ||
|
5650 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
6001 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
6026 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
6396 | La Capital | Santa Fe | ||
|
2989 | Presidente Hayes | |||
|
84 | Rojas | Buenos Aires | ||
|
-1 | (SI 17288) | Córdoba | ||
|
-1 | (SI 32484) | Córdoba | ||
|
-1 | (SI 32557) | Córdoba | ||
|
401 | San Luis del Palmar | Corrientes | ||
|
1958 | Empedrado | Corrientes | ||
|
3037 | San Justo | Santa Fe | ||
|
3158 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
47065 | Montenegro | Rio Grande do Sul | ||
|
177 | Avellaneda | Buenos Aires | ||
|
528 | Caucete | San Juan | ||
|
7334 | Tornquist | Buenos Aires | ||
|
7811 | San Juan | |||
|
8146 | San Luis | |||
|
8405 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
8421 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
8511 | Valle Fértil | San Juan | ||
|
377 | Capital | Misiones | ||
|
795 | Santa Bárbara | Jujuy | ||
|
9089 | San Luis | |||
|
15873 | San Luis | |||
|
16666 | General Belgrano | La Rioja | ||
|
171 | Bella Vista | Corrientes | ||
|
1889 | Asunción | |||
|
4482 | Itatí | Corrientes | ||
|
9900 | Bella Vista | Corrientes | ||
|
12055 | Mercedes | Corrientes | ||
|
14579 | Mercedes | Corrientes | ||
|
15922 | Bella Vista | Corrientes | ||
|
16930 | General Alvear | Corrientes | ||
|
17159 | San Martín | Corrientes | ||
|
46 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
4299 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
8596 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
9320 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
9321 | Chaco | |||
|
9323 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
16560 | bis | Goya | Corrientes | |
|
17763 | Mayor Luis J. Fontana | Chaco | ||
|
471 | Villarino | Buenos Aires | ||
|
449 | Iguazú | Misiones | ||
|
2744 | Ledesma | Jujuy | ||
|
2754 | Valle Grande | Jujuy | ||
|
2776 | Tumbaya | Jujuy | ||
|
2791 | Capital | Salta | ||
|
2814 | Cachi | Salta | ||
|
2931 | Gran Chaco | Tarija | ||
|
2934 | Gran Chaco | Tarija | ||
|
3001 | Ñuflo de Chávez | Santa Cruz | ||
|
3818 | Cordillera | Santa Cruz | ||
|
728 | La Viña | Salta | ||
|
780 | Córdoba | |||
|
2782 | General Taboada | Santiago del Estero | ||
|
-1 | (SI 26085) | Tornquist | Buenos Aires | |
|
2345 | Río Seco | Córdoba | ||
|
4294 | San Javier | Córdoba | ||
|
7753 | Córdoba | |||
|
9045 | Capital | Córdoba | ||
|
13580 | Santa María | Córdoba | ||
|
18223 | Unión | Córdoba | ||
|
19475 | Punilla | Córdoba | ||
|
19574 | Colón | Córdoba | ||
|
22170 | General San Martín | Córdoba | ||
|
110 | San Cosme | Corrientes | ||
|
692 | Lavalle | Corrientes | ||
|
4280 | San Miguel | Corrientes | ||
|
6908 | Patiño | Formosa | ||
|
6988 | Presidencia de la Plaza | Chaco | ||
|
26805 | Esquina | Corrientes | ||
|
-1 | Metropolitana | |||
|
1494 | San Miguel | Corrientes | ||
|
3794 | Iguazú | Misiones | ||
|
212 | Formosa | |||
|
17 | (SI 32449) | Distrito Federal | ||
|
1506 | Capital | Tucumán | ||
|
1749 | Capital | Tucumán | ||
|
-1 | (SI 7088) | San Luis | ||
|
5899 | Tres Arroyos | Buenos Aires | ||
|
9540 | Riley | Kansas | ||
|
235 | Calingasta | San Juan | ||
|
13073 | Paraguarí | |||
|
23615 | Central | |||
|
780 | Montecarlo | Misiones | ||
|
1921 | Concepción | Misiones | ||
|
2210 | Candelaria | Misiones | ||
|
2547 | Orán | Salta | ||
|
2696 | General José de San Martín | Salta | ||
|
2970 | Palpalá | Jujuy | ||
|
8332 | General Manuel Belgrano | Misiones | ||
|
8869 | General Manuel Belgrano | Misiones | ||
|
9437 | Cachi | Salta | ||
|
10020 | Trancas | Tucumán | ||
|
13710 | Santa María | Catamarca | ||
|
13710 | Santa María | Catamarca | ||
|
13710 | Santa María | Catamarca | ||
|
13710 | Santa María | Catamarca | ||
|
13710 | Santa María | Catamarca | ||
|
15785 | Santa Victoria | Salta | ||
|
15785 | Santa Victoria | Salta | ||
|
15785 | Santa Victoria | Salta |
Nombre Vulgar y Usos
-
Nombre de uso: Ojos inflamación
Parte utilizada: bráctea floral savia
-
Nombre de uso: Leucorrea
Parte utilizada:
-
Nombre de uso: Herpes
Parte utilizada: planta cocida
Tipo y Observaciones
Material Tipo: "Habitat in Virginia". "Commelina erecta, ampliore subcaeruleo flore" in Dillenius, Hort. Eltham. 1: 91, t. 77, f. 88, 1732 (lectotipo designado por C. B. Clarke en De Candolle (ed.), Monogr. Phanerog. 3: 181. 1881). (de acuerdo con The Linnaean Plant Name Typification Project).
Observaciones: Nombre vulgar. “Santa Lucía”.
Es una especie muy variable en cuanto al tamaño de las hojas, por lo que las variedades que habían sido aceptadas anterioremente, (Bacigalupo, 1996 y Zuloaga et al., 2008) se las puede considerar como variaciones intraespecíficas (Faden, 2000). Sin embargo en Entre Ríos hay presentes dos formas diferenciadas por el color de sus flores.