Descripcion
Sufrútices dioicos, de 20-50 cm de alto; rizoma leñoso hasta de 40 cm de largo; tallos subleñosos, arraigantes; entrenudos de 1,5-7 cm de largo, densamente glanduloso-pubescentes. Hojas subsésiles, de 3-9 x 0,5-1,5 cm, angosta a anchamente elípticas, base cuneada, ápice agudo, margen entero en la base y con escasos dientes en el ápice, cara adaxial hirsuta, cara abaxial con pelos rígidos, aplicados, y con pelos glandulares, más abundantes en la porción basal. Sinflorescencias en pleiobotrios homotéticos frondosos, 2-5 nudos basales estériles y los restantes nudos fértiles, en número variable; florescencias parciales en espigas capituliformes, con pedúnculos de 2,5-6 cm de largo, glanduloso-pubescentes, generalmente más cortos que la hoja tectriz, los basales persistentes con el raquis desnudo. Flores amarillas, las estaminadas con brácteas de 5-6 mm de largo, angostamente ovadas, glanduloso-pubescentes; sépalos de 0,5- 0,6 mm de largo, membranáceos, pubescentes; corola de 5 mm de largo, levemente infundibuliforme; pistilodio presente. Flores pistiladas con brácteas de 4-4,5 mm de largo, ovadas; cáliz de 0,8 mm de largo, sépalos pubescentes; corola de 3-4 mm de largo, cilíndrica; estambres ausentes; gineceo de 2 mm de largo. Fruto esférico, ca. 2 mm de diámetro, cubierto por el cáliz acrescente; clusas hemisféricas, con paredes lisas.
Distribucion y Habitat
Se distribuye desde el sur de Brasil y Paraguay hasta el norte de la Argentina, siendo más abundante en la región nordeste; habita campos abiertos o bordes de caminos.
Sinónimos
Lippia asperrima Cham.
-
Lippia contermina Briq. var. contermina var. contermina - Bull. Herb. Boissier, sér. 2 4: 1157. 1904
Lippia asperrima Cham. var. rotundata Moldenke var. rotundata Moldenke Phytologia 1(14): 466. 1940
Lippia asperrima Cham. f. angustifolia Moldenke f. angustifolia Cham. Phytologia 47(2): 88. 1980
Lippia turnerifolia Cham. var. camporum Griseb. var. camporum Griseb. Abh. Königl. Ges. Wiss. Göttingen 19: 243. 1874
Lippia phaeocephala Briq. Bull. Herb. Boissier, sér. 2 4: 1158. 1904
Lippia contermina Briq. var. hirsuta Moldenke var. hirsuta Moldenke Phytologia 51(2): 162. 1982
Ejemplares de referencia
Colector | N° Colect. | Especie | Departamento | Provincia | Imagen |
---|---|---|---|---|---|
|
305 | San Martín | Corrientes | ||
|
3465 | Esquina | Corrientes | ||
|
554 | Santa Fe | |||
|
668 | Vera | Santa Fe | ||
|
60 | Castellanos | Santa Fe | ||
|
910 | Concepción | Corrientes | ||
|
1061 | Concepción | Corrientes | ||
|
1689 | Paraguarí | |||
|
1906 | Misiones | |||
|
2358 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
7081 | San Roque | Corrientes | ||
|
1015 | Presidente Hayes | |||
|
1036 | Paraguarí | |||
|
1036 | a | Paraguarí | ||
|
822 | Castellanos | Santa Fe | ||
|
91 | Chaco | |||
|
292 | Chaco | |||
|
472 | Chaco | |||
|
-1 | Candelaria | Misiones | ||
|
2450 | San Ignacio | Misiones | ||
|
4539 | Itapúa | |||
|
162 | - | |||
|
1616 | Concepción | Misiones | ||
|
6179 | - | |||
|
2231 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
-1 | Ctes 406181 | Mayor Luis J. Fontana | Chaco | |
|
480 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
1084 | Concordia | Entre Ríos | ||
|
1884 | Concordia | Entre Ríos | ||
|
4149 | Gualeguaychú | Entre Ríos | ||
|
5804 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
14121 | Capital | Misiones | ||
|
15201 | Candelaria | Misiones | ||
|
17782 | Gualeguaychú | Entre Ríos | ||
|
18586 | - | |||
|
19566 | Mburucuyá | Corrientes | ||
|
19572 | Mburucuyá | Corrientes | ||
|
22704 | Federación | Entre Ríos | ||
|
24228 | Uruguay | Entre Ríos | ||
|
26350 | Colón | Entre Ríos | ||
|
26357 | Federación | Entre Ríos | ||
|
27360 | Colón | Entre Ríos | ||
|
27763 | Colón | Entre Ríos | ||
|
28068 | Paraná | Entre Ríos | ||
|
28068 | b | Paraná | Entre Ríos | |
|
30281 | Colón | Entre Ríos | ||
|
30282 | Colón | Entre Ríos | ||
|
31054 | Federación | Entre Ríos | ||
|
1529 | Boquerón | |||
|
28535 | Apóstoles | Misiones | ||
|
28960 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
29381 | Candelaria | Misiones | ||
|
47 | Chaco | |||
|
2276 | Mburucuyá | Corrientes | ||
|
4004 | Berón de Astrada | Corrientes | ||
|
10824 | Capital | Misiones | ||
|
597 | San Cristóbal | Santa Fe | ||
|
640 | San Cristóbal | Santa Fe | ||
|
159 | Candelaria | Misiones | ||
|
444 | Candelaria | Misiones | ||
|
836 | Candelaria | Misiones | ||
|
849 | Candelaria | Misiones | ||
|
10824 | Capital | Misiones | ||
|
1989 | Laishí | Formosa | ||
|
-1 | 16 | - | ||
|
65 | Leandro N. Alem | Misiones | ||
|
172 | Candelaria | Misiones | ||
|
396 | Laishí | Formosa | ||
|
2921 | Palmeira | Paraná | ||
|
5644 | Curitiba | Paraná | ||
|
6495 | Ponta Grossa | Paraná | ||
|
167 | 25 de Mayo | Chaco | ||
|
122 | Candelaria | Misiones | ||
|
122 | Candelaria | Misiones | ||
|
6376 | Minas Gerais | |||
|
2537 | 63 | Capital | Corrientes | |
|
2540 | 51 | Capital | Corrientes | |
|
2916 | 20 | Chaco | ||
|
3489 | Candelaria | Misiones | ||
|
3660 | Paraguarí | |||
|
3660 | Paraguarí | |||
|
3856 | Caaguazú | |||
|
3321 | Colón | Entre Ríos | ||
|
2057 | Goiás | |||
|
2325 | Vallegrande | Santa Cruz | ||
|
628 | Castellanos | Santa Fe | ||
|
1953 | Cerro Largo | |||
|
366 | Formosa | Formosa | ||
|
593 | Patiño | Formosa | ||
|
2259 | Pilcomayo | Formosa | ||
|
3282 | Concordia | Entre Ríos | ||
|
5794 | Rio Grande do Sul | |||
|
10378 | Santo Angelo | Rio Grande do Sul | ||
|
17 | Central | |||
|
21 | - | |||
|
612 | San Ignacio | Misiones | ||
|
613 | San Ignacio | Misiones | ||
|
614 | a | San Ignacio | Misiones | |
|
615 | San Ignacio | Misiones | ||
|
616 | San Ignacio | Misiones | ||
|
912 | - | |||
|
1441 | Itapúa | |||
|
2134 | Cordillera | |||
|
2359 | Alto Paraguay | |||
|
3728 | Central | |||
|
3769 | Cordillera | |||
|
6175 | Cordillera | |||
|
6348 | Cordillera | |||
|
6798 | a | - | ||
|
6798 | a | - | ||
|
6941 | - | |||
|
6941 | - | |||
|
7456 | Concepción | |||
|
8647 | Guairá | |||
|
9312 | Caaguazú | |||
|
10050 | Amambay | |||
|
12703 | Central | |||
|
15042 | Palmas | Paraná | ||
|
17413 | Ponta Grossa | Paraná | ||
|
14776 | Lapa | Paraná | ||
|
15042 | Paraná | |||
|
17127 | Paraná | |||
|
17413 | Paraná | |||
|
17534 | Paraná | |||
|
19716 | Balsa Nova | Paraná | ||
|
1451 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
989 | Artigas | |||
|
312 | - | |||
|
-1 | 32 | Paraná | ||
|
-1 | 32 | Paraná | ||
|
9 | Rosario | Santa Fe | ||
|
2450 | Monte Caseros | Corrientes | ||
|
2631 | Bermejo | Chaco | ||
|
2635 | Formosa | Formosa | ||
|
3775 | Guairá | |||
|
9761 | Concepción | |||
|
1024 | Formosa | Formosa | ||
|
1097 | Formosa | Formosa | ||
|
11852 | General Paz | Corrientes | ||
|
13489 | Paraguarí | |||
|
14801 | Santo Tomé | Corrientes | ||
|
16008 | Candelaria | Misiones | ||
|
18089 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
20127 | San Martín | Corrientes | ||
|
20193 | San Martín | Corrientes | ||
|
20319 | San Martín | Corrientes | ||
|
24098 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
24898 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
26142 | Santo Tomé | Corrientes | ||
|
27333 | Esquina | Corrientes | ||
|
28784 | Candelaria | Misiones | ||
|
29294 | San Martín | Corrientes | ||
|
29491 | San Martín | Corrientes | ||
|
-1 | 2 | - | ||
|
1171 | Capital | Misiones | ||
|
54 | (CORD 6128) | Tucumán | ||
|
54 | (CORD 6128) | Tucumán | ||
|
1909 | Guairá | |||
|
2938 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
1251 | Bermejo | Chaco | ||
|
-1 | 49 | - | ||
|
-1 | 50 | - | ||
|
534 | La Capital | Santa Fe | ||
|
1049 | La Capital | Santa Fe | ||
|
5420 | Empedrado | Corrientes | ||
|
5468 | Mburucuyá | Corrientes | ||
|
8942 | Candelaria | Misiones | ||
|
8988 | Apóstoles | Misiones | ||
|
9554 | San Cosme | Corrientes | ||
|
9773 | San Ignacio | Misiones | ||
|
9824 | San Ignacio | Misiones | ||
|
9993 | San Ignacio | Misiones | ||
|
11236 | Candelaria | Misiones | ||
|
-1 | 11 | Chaco | ||
|
-1 | 12 | 1° de Mayo | Chaco | |
|
55 | San Ignacio | Misiones | ||
|
3748 | Guairá | |||
|
7565 | Guairá | |||
|
134 | San Fernando | Chaco | ||
|
11593 | San Ignacio | Misiones | ||
|
11704 | San Ignacio | Misiones | ||
|
15839 | Ñeembucú | |||
|
16038 | Ñeembucú | |||
|
1088 | Candelaria | Misiones | ||
|
2226 | Candelaria | Misiones | ||
|
2386 | San Ignacio | Misiones | ||
|
3278 | Itapúa | |||
|
6941 | Iguazú | Misiones | ||
|
7181 | - | |||
|
9384 | Iguazú | Misiones | ||
|
9552 | Iguazú | Misiones | ||
|
10285 | Iguazú | Misiones | ||
|
11109 | Alto Paraná | |||
|
12428 | Guairá | |||
|
12435 | Guairá | |||
|
15110 | Candelaria | Misiones | ||
|
27311 | Libertador General San Martín | Misiones | ||
|
786 | Pirané | Formosa | ||
|
4353 | Pilcomayo | Formosa | ||
|
597 | Concepción | Misiones | ||
|
1136 | Apóstoles | Misiones | ||
|
511 | San Luis del Palmar | Corrientes | ||
|
1729 | San Ignacio | Misiones | ||
|
1954 | Capital | Misiones | ||
|
2049 | Concepción | Misiones | ||
|
2177 | San Ignacio | Misiones | ||
|
2186 | San Ignacio | Misiones | ||
|
2968 | Apóstoles | Misiones | ||
|
3770 | Paraguarí | |||
|
3823 | Candelaria | Misiones | ||
|
64 | Capital | Misiones | ||
|
4935 | Monte Caseros | Corrientes | ||
|
5045 | Monte Caseros | Corrientes | ||
|
-1 | 14 | Candelaria | Misiones | |
|
1105 | Empedrado | Corrientes | ||
|
2004 | -140 | Candelaria | Misiones | |
|
9174 | Cordillera | |||
|
9180 | Paraguarí | |||
|
8143 | Formosa | Formosa | ||
|
5865 | San Roque | Corrientes | ||
|
6108 | Mercedes | Corrientes | ||
|
6424 | Mburucuyá | Corrientes | ||
|
6474 | Empedrado | Corrientes | ||
|
7090 | Itatí | Corrientes | ||
|
7348 | Mburucuyá | Corrientes | ||
|
7575 | Cordillera | |||
|
9650 | Bella Vista | Corrientes | ||
|
13428 | General Paz | Corrientes | ||
|
617 | San Cristóbal | Santa Fe | ||
|
1370 | San Cristóbal | Santa Fe | ||
|
1690 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
1761 | La Paz | Entre Ríos | ||
|
2967 | 9 de Julio | Santa Fe | ||
|
3359 | Castellanos | Santa Fe | ||
|
3866 | Castellanos | Santa Fe | ||
|
6667 | Vera | Santa Fe | ||
|
585 | Central | |||
|
49 | Rio Grande do Sul | |||
|
-1 | 2 | - | ||
|
-1 | 8 | Chaco | ||
|
-1 | 9 | Chaco | ||
|
170 | Candelaria | Misiones | ||
|
1031 | Mercedes | Corrientes | ||
|
1491 | Cordillera | |||
|
2712 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
3255 | Capital | Corrientes | ||
|
2630 | San Justo | Santa Fe | ||
|
2808 | Garay | Santa Fe | ||
|
53437 | Rio Grande do Sul | |||
|
2883 | Concordia | Entre Ríos | ||
|
3371 | Tafí Viejo | Tucumán | ||
|
2462 | Tapenaga | Chaco | ||
|
2707 | Tapenaga | Chaco | ||
|
79 | Candelaria | Misiones | ||
|
-1 | 14 | Candelaria | Misiones | |
|
609 | -- | Candelaria | Misiones | |
|
609 | -- | Candelaria | Misiones | |
|
2476 | Candelaria | Misiones | ||
|
2541 | Alto Paraguay | |||
|
8921 | Formosa | |||
|
9267 | Guairá | |||
|
12354 | San Fernando | Chaco | ||
|
12967 | Paraguarí | |||
|
1003 | Cerro Largo | |||
|
2356 | Cerro Largo | |||
|
2536 | b | Cerro Largo | ||
|
3383 | Paysandú | |||
|
5730 | Florida | |||
|
1864 | Vera | Santa Fe | ||
|
2712 | Cordillera | |||
|
2742 | Cordillera | |||
|
2747 | Cordillera | |||
|
3071 | - | |||
|
4307 | Paraguarí | |||
|
5412 | Candelaria | Misiones | ||
|
7806 | San Martín | Corrientes | ||
|
8728 | Capital | Corrientes | ||
|
10757 | Capital | Corrientes | ||
|
13335 | Central | |||
|
15464 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
16883 | San Martín | Corrientes | ||
|
19122 | Lavalle | Corrientes | ||
|
21833 | Concepción | Misiones | ||
|
23306 | Itatí | Corrientes | ||
|
25140 | Independencia | Guairá | ||
|
29170 | Goya | Corrientes | ||
|
35876 | Amambay | |||
|
36858 | San Miguel | Corrientes | ||
|
7624 | Chaco | |||
|
7726 | Ñeembucú | |||
|
7813 | Ñeembucú | |||
|
8297 | Bermejo | Chaco | ||
|
8683 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
9087 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
16437 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
16438 | 1° de Mayo | Chaco | ||
|
783 | Candelaria | Misiones | ||
|
2521 | San Ignacio | Misiones | ||
|
5030 | San Ignacio | Misiones | ||
|
5114 | San Ignacio | Misiones | ||
|
5782 | San Ignacio | Misiones | ||
|
11163 | Cordillera | |||
|
11203 | Cordillera | |||
|
972 | San Ignacio | Misiones | ||
|
2121 | Eldorado | Misiones | ||
|
2842 | Eldorado | Misiones | ||
|
-1 | 37 | - | ||
|
-1 | 37 | - | ||
|
-1 | 527 | Candelaria | Misiones | |
|
-1 | 528 | Chaco | ||
|
529 | Paso de los Libres | Corrientes | ||
|
13786 | Santa Catarina | |||
|
3288 | Uruguaiana | Rio Grande do Sul | ||
|
3308 | Uruguaiana | Rio Grande do Sul | ||
|
83 | Central | |||
|
186 | Paraguarí | |||
|
1205 | Cordillera | |||
|
-1 | si3504 | Santa Fe | ||
|
2712 | Santa Cruz | |||
|
5987 | Cochabamba | |||
|
6620 | Santa Cruz | |||
|
176 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
4963 | Vera | Santa Fe | ||
|
315 | Las Colonias | Santa Fe | ||
|
3710 | Mercedes | Corrientes | ||
|
6713 | Ituzaingó | Corrientes | ||
|
7089 | Empedrado | Corrientes | ||
|
-1 | 38 | Colón | Entre Ríos | |
|
-1 | 39 | Colón | Entre Ríos | |
|
-1 | 40 | Gualeguaychú | Entre Ríos | |
|
1172 | Concordia | Entre Ríos | ||
|
1295 | Federación | Entre Ríos | ||
|
1298 | b | Federación | Entre Ríos | |
|
1601 | Concordia | Entre Ríos | ||
|
1698 | Concordia | Entre Ríos | ||
|
2520 | Colón | Entre Ríos | ||
|
2962 | Uruguay | Entre Ríos | ||
|
4580 | Concepción | Misiones | ||
|
36 | General Obligado | Santa Fe | ||
|
531 | Leales | Tucumán | ||
|
1375 | Capital | Tucumán | ||
|
2301 | Cruz Alta | Tucumán | ||
|
2432 | Capital | Tucumán | ||
|
2627 | Tafí | Tucumán | ||
|
3614 | Tafí | Tucumán | ||
|
7359 | Burruyacú | Tucumán | ||
|
682 | San Ignacio | Misiones | ||
|
10434 | Guairá | |||
|
24213 | Central | |||
|
24310 | Central | |||
|
24572 | Central | |||
|
26581 | Cordillera | |||
|
27363 | Cordillera | |||
|
37610 | Paraguarí | |||
|
40426 | Presidente Hayes | |||
|
59598 | Itapúa | |||
|
59636 | Itapúa | |||
|
59648 | Itapúa | |||
|
987 | Apóstoles | Misiones | ||
|
2253 | Candelaria | Misiones | ||
|
3333 | Empedrado | Corrientes | ||
|
5784 | Candelaria | Misiones | ||
|
6544 | Candelaria | Misiones | ||
|
6582 | Candelaria | Misiones | ||
|
6915 | Candelaria | Misiones | ||
|
7066 | Dr. Manuel Belgrano | Jujuy | ||
|
7172 | Capital | Misiones |
Nombre Vulgar y Usos
Tipo y Observaciones
Material Tipo: Brasil,
sin localidad, F. Sellow s.n. (lectotipo K!, designado por M.
E. Múlgura de Romero, Candollea 55: 248. 2000; isolectotipos,
HAL 98269!, P 713661!, SI!).
Observaciones:
A. Planta. B. Tallo, detalle de la pubescencia. C. Florescencia parcial. D. Bráctea de la flor estaminada. E. Cáliz de la flor estaminada. F. Corola de la flor estaminada. G. Bráctea de la flor pistilada. H. Cáliz de la flor pistilada. I. Corola de la flor pistilada. J. Gineceo. K. Cáliz fructífero.
A de burkart 15201 (SI); B de Burkart 26350 (SI); B, G-K de Hassler 6941 (G?; SI?); D-F de Venturi 531 (SI).