Descripcion

Hierba perenne de (4-)20-30(-80) cm de alto, caulescente, hirsuta, con tricomas glandulares; tallos ramificados, erectos o decumbentes. Hojas sésiles o con pecíolos de 1-2 cm de largo; lámina pinnatífidas/sectas o 2-pinnatifidas/sectas, de (2-)5-8(-11) × 1,5-3 cm, hirsutas en ambas superficies, ápice obtuso u agudo, base cuneada, el margen dentado. Inflorescencias formadas por cimas escorpioides, pedunculadas, compuestas, multifloras. Flores subsésiles con cáliz híspido-glanduloso, de 3-7 mm de largo, lacinias lineares a oblongo-espatuladas, ápice obtuso; corola campanulada, lila, rosa, violeta o blanca, con tubo de 5-8 mm de largo, glabro o piloso en la superficie adaxial, con escamas en la inserción de los estambres; estambres exertos; ovario ovoide, piloso, estilo ralamente piloso en la base, estigmas exertos. Fruto una ca´psula esférica, de 4-6 mm de diámetro, pilosa, inserta en el cáliz fructífero. Semillas de contorno oblongo, de 3-4 × 1,5-2 mm, reticuladas en ambas superficies, cara ventral carenada, los ma´rgenes corrugados.

Distribucion y Habitat

Bolivia, Chile y Perú. En la Argentina se halla distribuida en la región noroeste y centro. Habita en suelos pedregosos o arenosos secos o pastizales húmedos, a alturas que oscilan entre 1000-4600 m s.m.

Ejemplares de referencia

Colector N° Colect. Especie Departamento Provincia Imagen
  • Acosta, J. M.
  • 877 Tafí del Valle Tucumán
  • Acosta, J. M.
  • 995 Belén Catamarca
  • Acosta, J. M.
  • 995 Belén Catamarca
  • Acosta, J. M.
  • 995 Belén Catamarca
  • Acosta, J. M.
  • 995 Belén Catamarca
  • Acosta, J. M.
  • 995 Belén Catamarca
  • Acosta, J. M.
  • 995 Belén Catamarca
  • Arenas, P.
  • 966 Humahuaca Jujuy
  • Ariza Espinar, L.
  • 514 Colón Córdoba
  • Ariza Espinar, L.
  • 2634 Ambato Catamarca
  • Ariza Espinar, L.
  • 3063 Colón Córdoba
  • Ariza Espinar, L.
  • 3500 Punilla Córdoba
  • Báez, J. R.
  • 116 San Luis
  • Barboza, G. E.
  • 1369 Humahuaca Jujuy
  • Bartlett, H. H.
  • 20062 Córdoba
  • Bianco, C. A.
  • 1517 Río Cuarto Córdoba
  • Bianco, C. A.
  • 2223 Río Cuarto Córdoba
  • Bianco, C. A.
  • 3088 General Roca Córdoba
  • Biurrun, F.
  • 4537 Vinchina La Rioja
  • Biurrun, F.
  • 4944 Tinogasta Catamarca
  • Biurrun, F.
  • 5054 Valle Fértil San Juan
  • Boelcke, O.
  • 15399 Magallanes Santa Cruz
  • Burkart, A.
  • -1 (SI 11351) Dr. Manuel Belgrano Jujuy
  • Burkart, A.
  • 5329 Tafí Tucumán
  • Burkart, A.
  • 7476 (SI 204255) Punilla Córdoba
  • Burkart, A.
  • 10402 Tercero Arriba Córdoba
  • Cabrera, A. L.
  • 13334 Tilcara Jujuy
  • Cabrera, A. L.
  • 20633 Tumbaya Jujuy
  • Cabrera, A. L.
  • 26367 Tumbaya Jujuy
  • Cabrera, A. L.
  • 27250 Famatina La Rioja
  • Cabrera, A. L.
  • 27369 Dr. Manuel Belgrano Jujuy
  • Cabrera, A. L.
  • 27423 Humahuaca Jujuy
  • Cabrera, A. L.
  • 27639 Dr. Manuel Belgrano Jujuy
  • Cabrera, A. L.
  • 29545 Ullum San Juan
  • Cabrera, A. L.
  • 29557 Jáchal San Juan
  • Cabrera, A. L.
  • 31614 Tilcara Jujuy
  • Cabrera, A. L.
  • 31629 Tilcara Jujuy
  • Cabrera, A. L.
  • 32451 Belén Catamarca
  • Cabrera, A. L.
  • 32464 Belén Catamarca
  • Cantero, J. J.
  • 5401 Calamuchita Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 5449 Río Cuarto Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 5497 Río Cuarto Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 5735 Río Cuarto Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 5799 Río Cuarto Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 5816 Río Cuarto Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 5967 Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 5968 Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 6004 Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 6078 Córdoba
  • Cantero, J. J.
  • 6847 Calamuchita Córdoba
  • Caro, J. A.
  • 3543 Santa María Córdoba
  • Castellanos, A.
  • 164 Calamuchita Córdoba
  • Cialdella, A. M.
  • 109 Tafí Tucumán
  • Cialdella, A. M.
  • 269 Cachi Salta
  • Cialdella, A. M.
  • 385 Rosario de Lerma Salta
  • Cialdella, A. M.
  • 500 Humahuaca Jujuy
  • Cialdella, A. M.
  • 520 Tumbaya Jujuy
  • Cocucci, A. A.
  • 3294 La Paz
  • Cocucci, A. A.
  • 5762 Famatina La Rioja
  • Cosa, M. T.
  • 209 Capital Córdoba
  • Deginani, N. B.
  • 957 Punilla Córdoba
  • Deginani, N. B.
  • 2139 Libertador General San Martín San Luis
  • Di Fulvio, T. E.
  • 173 Colón Córdoba
  • Di Fulvio, T. E.
  • 852 Punilla Córdoba
  • Di Fulvio, T. E.
  • 860 Punilla Córdoba
  • Di Fulvio, T. E.
  • 1090 San Rafael Mendoza
  • Di Fulvio, T. E.
  • 1095 San Rafael Mendoza
  • Escobar A., H.
  • 110 -x Arica y Parinacota
  • Ezcurra, C.
  • 577 Chacabuco San Luis
  • Giardelli, M. L.
  • 62 Córdoba
  • Giardelli, M. L.
  • 369 Córdoba
  • Giardelli, M. L.
  • 829 Córdoba
  • Herrera, S. M. E.
  • 764 Famatina La Rioja
  • Hieronymus, G. H. E. W.
  • 277 Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 6000 Punilla Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 6154 Punilla Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 6432 Punilla Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 7008 Colón Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 7200 Calamuchita Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 7201 Calamuchita Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 7570 Colón Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 7919 Punilla Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 8119 Colón Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 9059 Calamuchita Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 9819 Pocho Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 10551 Pocho Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 14755 Ischilín Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 16114 Calamuchita Córdoba
  • Hunziker, A. T.
  • 18550 Ambato Catamarca
  • Hunziker, A. T.
  • 19287 Ambato Catamarca
  • Hunziker, A. T.
  • 20469 Poman Catamarca
  • Hunziker, A. T.
  • 20885 Ambato Catamarca
  • Hunziker, A. T.
  • 20888 Ambato Catamarca
  • Hunziker, A. T.
  • 20890 Ambato Catamarca
  • Hunziker, A. T.
  • 23128 Tulumba Córdoba
  • Hunziker, J. H.
  • 12580 Cachi Salta
  • Isern, J.
  • 8253 Punilla Córdoba
  • Keller, H. A.
  • 9025 Capital La Rioja
  • Kiesling, R.
  • 1594 Valle Grande Jujuy
  • Kiesling, R.
  • 3590 Iruya Salta
  • López, V. L.
  • 88 Susques Jujuy
  • Lorentz, P. G.
  • 24 (CORD 6099) Córdoba
  • Lorentz, P. G.
  • 192 (CORD 6100) Salta
  • Lossen, W.
  • 307 Córdoba
  • Luján, M. C.
  • 303 San Javier Córdoba
  • Lupo, L.
  • 184 Yavi Jujuy
  • Luti, R.
  • 5734 Calingasta San Juan
  • Manzano, J.
  • 71 Punilla Córdoba
  • Martínez, G. J.
  • 765 Colón Córdoba
  • Morrone, O.
  • 2428 Humahuaca Jujuy
  • Morrone, O.
  • 2580 Rinconada Jujuy
  • Morrone, O.
  • 2614 Rinconada Jujuy
  • Morrone, O.
  • 2732 Tumbaya Jujuy
  • Múlgura, M. E.
  • 1316 Cochinoca Jujuy
  • Múlgura, M. E.
  • 4140 Cachi Salta
  • Negritto, M. A.
  • 315 Tumbaya Jujuy
  • Nicora, E. G.
  • -1 (SI 17608) Córdoba
  • Nicora, E. G.
  • 1521 Córdoba
  • Nicora, E. G.
  • 2351 Unión Córdoba
  • Novara, L. J.
  • 124 Punilla Córdoba
  • Novara, L. J.
  • 8486 Guachipas Salta
  • Novara, L. J.
  • 8711 Tumbaya Jujuy
  • Pensiero, J. F.
  • 4626 Dr. Manuel Belgrano Jujuy
  • Pozner, R.
  • 324 Punilla Córdoba
  • Puyssegur, H.
  • -1 (SI 15894) Córdoba
  • Ratto, F.
  • 60 1 Famatina La Rioja
  • Reiche, C. F.
  • -1 3 Antofagasta Antofagasta
  • Rentzell, I.
  • -1 (SI 15173) Córdoba
  • Ruiz Leal, A.
  • 16311 San Juan
  • Ruiz Leal, A.
  • 16389 Rawson San Juan
  • Ruiz Leal, A.
  • 18844 Jáchal San Juan
  • Ruiz Leal, A.
  • 18867 San Juan
  • Ruiz Leal, A.
  • 18881 San Juan
  • Ruiz Leal, A.
  • 18959 San Juan
  • Ruiz Leal, A.
  • 20039 Córdoba
  • Ruiz Leal, A.
  • 20123 Córdoba
  • Ruiz Leal, A.
  • 27928 La Rioja
  • Ruiz Leal, A.
  • 27945 La Rioja
  • Salomón, L.
  • 168 Famatina La Rioja
  • Salomón, L.
  • 168 Famatina La Rioja
  • Salomón, L.
  • 168 Famatina La Rioja
  • Salomón, L.
  • 168 Famatina La Rioja
  • Salomón, L.
  • 168 Famatina La Rioja
  • Sanso, A. M.
  • 177 Chicoana Salta
  • Sanso, A. M.
  • 203 Santa Victoria Salta
  • Slanis, A. C.
  • 50 03-2009 Trancas Tucumán
  • Slanis, A. C.
  • 50 12-2008 Burruyacú Tucumán
  • Slanis, A. C.
  • 53 11-2008 Andalgalá Catamarca
  • Sleumer, H. O.
  • 3248 Tumbaya Jujuy
  • Tolaba, J. A.
  • 3456 Chicoana Salta
  • Torriglia, M.
  • 32 Colón Córdoba
  • Vattuone, I. C.
  • 99 Rosario de Lerma Salta
  • Venturi, S.
  • 8775 Humahuaca Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 8461 Chicoana Salta
  • Zuloaga, F. O.
  • 8461 Chicoana Salta
  • Zuloaga, F. O.
  • 8461 Chicoana Salta
  • Zuloaga, F. O.
  • 9236 Tilcara Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 9236 Tilcara Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 9263 Tumbaya Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 10199 Tumbaya Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 10704 Santa Victoria Salta
  • Zuloaga, F. O.
  • 10704 Santa Victoria Salta
  • Zuloaga, F. O.
  • 13064 Tumbaya Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 13064 Tumbaya Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 13064 Tumbaya Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 14255 Humahuaca Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 14255 Humahuaca Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 14255 Humahuaca Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 14255 Humahuaca Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 14358 Valle Grande Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 14358 Valle Grande Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 14358 Valle Grande Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 14358 Valle Grande Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 14358 Valle Grande Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 14358 Valle Grande Jujuy
  • Zuloaga, F. O.
  • 14967 Coronel Felipe Varela La Rioja

    Nombre Vulgar y Usos

    Tipo y Observaciones

    Material Tipo: Perú. “In rupibus Cordiller. pr. San Antonio”, 1854, W. Lechler 1801 [lectotipo, P 00648954!, designado por F. Mirra et al., Darwiniana, n.s. 9(1): 212. 2021; isolectotipos, F 0041234F!, GOET 006991!, K 000612633!].
    Observaciones: Nombre vulgar. “Verbena”. Observaciones. Florece desde agosto a marzo. Es un taxón muy variable en cuanto a la morfología foliar y al tamaño de las plantas; existen ejemplares de 10 cm de alto y otros de 80 cm de alto. Se describe como olorosa y pringosa.

    Inflorescencia